Alket Koroshi, mjek nefrolog
“Plakja” ( senescense) rrjedh nga latinishtja “senex” që do të thotë “e vjetër” dhe u përdor fillimisht nga biologët në vend të termit senex me termin “senescense” për të përshkruar rënien e funksionit të organizmit me kalimin e kohës. Një përshkrim baze eshte bere nga nga Leonard Hayflick në 1961 i asaj që tani njihet si plakje replikative për shkak të shkurtimit progresiv të telomeres me kulturë të zgjatur qelizore in vitro dhe kjo ndihmoi në formësimin e kuptimit tonë modern të termit. Plakja ne mjekesi tani njihet si një përgjigje ndaj kulturës së zgjatur ose stresit qelizor in vitro dhe si një stres i rëndësishëm qelizor dhe përgjigje e plakjes in vivo.
Megjithëse shkurtimi i telomeres pranohet si i mjaftueshëm për të nxitur ndalimin e rritjes dhe plakjen in vitro, rëndësia kryesore e telomeres se shkurtuar në plakjen njerëzore është më pak i saktesuar , . Megjithëse lidhja midis kalimit te viteve dhe plakjes është e njohur mirë, vetëm kohët e fundit është treguar se eksperimentet që varfërojnë qelizat e plakjes në modelet e miut jane te dobishme për të shtyrë fillimin e sëmundjeve te lidhura me moshën dhe te zgjasin jetëgjatësinë e shëndetshme, duke ringjallur interesin klinik dhe kërkimor.
Pavarësisht nga mos respektimi i ciklit qelizor, qelizat e plakjes mbeten metabolikisht aktive, duke lëshuar një sekretome të modifikuar në indet lokale që mund të ndikojë ndjeshëm në qelizat fqinje dhe në fund të fundit funksionimin e indeve. Ky sekretim i citokinave, kimokinave, faktorëve të rritjes dhe proteazave quhet fenotipi sekretor i shoqëruar nga plakja (SASP). Perberesit e SASP përfshijnë IL-1β, IL-6, IL-8, TGFβ1 dhe ËNT16B dhe këto mund të veprojnë në një mënyrë parakrine dhe autokrine që çon në qëndrueshmëri dhe përhapje të plakjes brenda indeve.
Qelizat e plakjes dihet që janë të pranishme në nivele të rritura në shumë sëmundje renale dhe duket se plakja luan një rol në riparimin e keq adaptimit i cili kontribuon në shumë raste të fibrozës progresive renale pas lëndimit . Pleqëria, siç tregohet nga qelizat që shprehin p16ink4a, rritet në pacientët me sëmundje glomerulare krahasuar me kontrollet .. Në nefropatinë IgA, gjatësitë më të shkurtra të telomereve gjenden në qelizat mononukleare të nxjerra nga koleksionet e sedimenteve urinare kundrejt kontrolleve të shëndetshme dhe ne menyre mjaft të rëndësishme tregohet korrelacioni midis gjatësisë telomere dhe kreatininës . Analiza e fundit bioinformatike e dëmtimit eksperimental të veshkave të miut dhe transplantimi i veshkave njerëzore identifikon rregullimin domethënës të Cdkn1a (p21cip1) në pasojat e lëndimit dhe në veshkat e transplantuara njerëzore që kalojnë nga AKI-në-CKD. Së fundmi, plakja mund të jetë një faktor në progresin e nefropatisë diabetike (DN). Nivelet e rritjes së p16ink4a dhe SA-β-gal në qelizat epiteliale renale në mostrat e biopsisë nga pacientët me DN. Modeli i miut me nockout bigenik p21cip1 / p27kip1 i DN tregon proteinë të reduktuar, hipertrofi glomerulare dhe dëmtim tubular-intersticial, gje qe implikon induksionin e pleqërisë duke kontribuar në përparimin e sëmundjes.
Se cceshte terapia kunder plakjes se qelizave ose terapia senolitike do te diskutohet nje moment tjetër.
No comments:
Post a Comment