Sa efektive është një dozë e vetme e secilës prej vaksinave Covid-19?

Blerta Brati, mjeke mikrobiologe

Ndërsa përhapja globale e vaksinave të reja mund të jetë emocionuese, duket se shumica prej nesh do të duhet të presim edhe pak para se të mund të rifillojmë jetën normale.

1.Si funksionojnë vaksinat përforcuese? Dozat e rapelit thëne ndryshe!

Kur sistemi imunitar për herë të parë ndesh një vaksinë, ai aktivizon dy lloje të rëndësishëm të qelizave të bardha të gjakut. Të parat janë qelizat B plazmatike, të cilat kryesisht përqendrohen në krijimin e antitrupave. Fatkeqësisht, kjo lloj qelize ka një jetëgjatësi të fundme, kështu që ndërsa trupi juaj mund të notojë në antitrupa në vetëm disa javë, pa injeksionin e dytë, kjo shpesh pasohet nga një rënie e shpejtë.

Pastaj janë qelizat T, secila prej të cilave është përshtatur posaçërisht për të identifikuar një patogjen të veçantë dhe për ta vrarë atë. Disa nga këto qeliza T të kujtesës janë në gjendje të qëndrojnë në trup për dekada derisa të arrijnë qëllimin e tyre – që do të thotë imuniteti ndaj vaksinave ose infeksioneve ndonjëherë mund të zgjasë një jetë të tërë. Më e rëndësishmja ështe te dini se zakonisht nuk do të keni shumë nga kjo lloj qelize deri në vaksinimine dytë.

Doza përforcuese është një mënyrë për të ekspozuar sërish trupin ndaj antigjeneve – molekulat e patogjenit që shkaktojnë sistemin imunitar – për të shkaktuar pjesën e dytë të përgjigjes. “Ju e bashkoni gjithë këtë gjë per tu mbrojtur së bashku”.
“Pra, pasi të keni rritur nxitjen tuaj, ju do të keni një frekuencë më të lartë të qelizave T të kujtesës dhe në një farë mase të njëjtë për madhësinë e grupit të qelizave B të kujtesës që keni. Gjithashtu do të prodhoni antitrupa me cilësi më të mirë.”

Në një ekspozim të dytë në të njëjtën vaksinë ose patogjen, qelizat B të mbetura nga epoka e mëparshme janë në gjendje të ndahen shpejt dhe të krijojnë një turmë kërcënuese të pasardhësve, duke rezultuar në një goditje të dytë në sasinë e antitrupave në qarkullim.

Do të duhet kohë për të bërë sa duhet nga secila vaksinë, prandaj disa vende – si Mbretëria e Bashkuar – kanë vendosur të shtyjnë dozën e dytë.

Doza e dytë gjithashtu shkakton procesin e maturimit të “qelizave B”, i cili përfshin zgjedhjen e qelizave të papjekura me receptorët më të mirë për t’i bashkuar ato në një patogjen të veçantë. Kjo ndodh ndërsa ata janë akoma në palcën e kockave – ku bëhen qelizat e bardha të gjakut – dhe më pas ata udhëtojnë në shpretkë për të përfunduar zhvillimin. Kjo do të thotë që jo vetëm që qelizat B janë më të shumta më pas, por antitrupat që ata prodhojnë synohen më mirë.

Nga ana tjetër, qelizat T të kujtesës, gjithashtu shumohen me shpejtësi. Ata tashmë besohet se kanë luajtur një rol jetësor gjatë pandemisë aktuale, duke mbrojtur disa njerëz nga përkeqësimi i Covid-19. Megjithëse virusi ka qarkulluar vetëm nëpër botë që nga rreth Dhjetorit 2019, duket se ata kanë “parë” koronavirusë të tjerë më parë, të tillë si ato që shkaktojnë ftohjen e zakonshme, të cilat do t’i lejonin ata të njohin Covid-19.

2. Pra, sa efektive është një dozë e vetme e secilës prej vaksinave Covid-19?

Në një kohë kur përgjigja është më urgjente se kurrë – veçanërisht pasi qeveria e Mbretërisë së Bashkuar ka vendosur të vonojë dozën e dytë të të gjitha vaksinave të aprovuara aktualisht Covid-19 nga 3-4 javë në 12 javë, dhe Rusia po teston një regjim me dozë të vetme të vaksina e saj Sputnik V e quajtur “Sputnik-Light” – pyetja është gjithashtu çuditërisht e ndërlikuar.

Ja çfarë dimë deri më tani.

a) Pfizer-BioNTech

Sipas të dhënave të Pfizer të lëshuara në Dhjetor 2020, vaksina Pfizer-BioNTech është afërsisht 52% efektive pas dozës së parë. Nga 36,523 pjesëmarrës në provën e Fazës 3 – faza përfundimtare e testit ku njerëzit morën ose dy doza të plota, 21 ditë larg, ose një placebo – të cilët nuk kishin prova të infeksionit ekzistues, 82 persona në grupin e placebo dhe 39 në grupi i vaksinave zhvilloi simptomat e Covid-19.

Sidoqoftë, kjo mbrojtje e hershme vjen me disa paralajmërime të rëndësishme. Së pari, mbrojtja nuk fillon të paktën ditën e 12 – deri atëherë nuk kishte asnjë ndryshim midis dy grupeve. Së dyti, një dozë është gjithmonë dukshëm më pak mbrojtëse se dy. Kjo e fundit është 95% efektive në parandalimin e sëmundjes pas një jave.

Por një shifër tjetër po qarkullon në internet dhe, në mënyrë anekdotale, u komunikohet pacientëve nga disa mjekë: pretendohet se doza e parë është rreth 90% efektive. Dhe kjo është ajo ku gjërat bëhen pak të ndërlikuara.

Njerëzit aktualisht janë shumë të interesuar për këtë grafik nga artikulli i Pfizer në New England Journal of Medicine, ku ata tregojnë se duhet të ketë një lloj përfitimi de facto qysh në ditën e 14. Kjo është kurba për grupin placebo dhe grupin e vaksinave që ndryshojnë plotësisht, dhe kur rastet fillojnë të shumohen në grupin placebo. Por është e qartë se kjo nuk është për të matur drejtpërdrejt një përgjigje imune, por për të përdorur një masë mjaft të papërpunuar të numrit të njerëzve të infektuar. “Nuk do të këshillohej askush që ta konsideronte veten të sigurt 14 ditë pas dozës së parë të vaksina Grafiku është vetëm një mënyrë për të thënë ‘diçka po ndodh’.

b)Oxford-AstraZeneca

Për vaksinën Oxford-AstraZeneca, gjërat janë pak më ndryshe. Në një artikull të botuar në janar, autorët shpjegojnë se vaksina ofron mbrojtje 64.1% pas të paktën një doze standarde. Në krahasim, kjo shifër është 70.4% nëse keni marrë dy doza të plota, ose – çuditërisht e mjaftueshme – 90% në njerëzit që kanë marrë një dozë gjysmë të ndjekur nga një dozë të plotë.

Në ndërkohë, bazuar në këto të dhëna të pabotuara që ata kanë parë, Komiteti i Vaksinave ka vlerësuar se nga tre javë në 9-12 javë pas injeksionit të parë, vaksina parandalon rreth 70% të rasteve të sëmundjes serioze.

Meqenëse prova e Fazës 3 kishte dy intervale midis dozës së parë dhe të dytë – një nga gjashtë javë dhe një më e gjatë nga 12 javë – mund të thuhet me më shumë siguri që doza e parë mund të vazhdojë të sigurojë një mbrojtje për të paktën disa muaj para injeksionit përforcues.

c) Moderna

Sipas një dokumenti që kompania dorëzoi në FDA, një dozë e vaksinës Moderna mund të sigurojë 80.2% mbrojtje pas një doze, krahasuar me 95.6% pas së dytës (te njerëzit e moshës 18 deri 65 vjeç – c është 86.4% midis atyre mbi 65). Ashtu si me vaksinën Pfizer, të gjithë pjesëmarrësit në fazën tre të provës morën dy doza të vaksinës ose një placebo brenda një afati të vetëm – në këtë rast, 28 ditë – kështu që nuk është ende e qartë nëse imuniteti ‘një vaksinë e vetme do të jetë mirëmbahen ose zvogëlohen pas këtij hapi.

d) CoronaVac

Vaksina CoronaVac u krijua nga Sinovac, një kompani biofarmaceutike me seli në Pekin, Kinë. Ky version është i pazakontë sepse është testuar në mënyrë të pavarur në disa vende – të gjitha kanë arritur rezultate të ndryshme.

Emiratet e Bashkuara Arabe ishin vendi i parë që e vlerësuan atë dhe pretenduan se ishte 86% efektiv. Sipas studiuesve në Turqi, vaksina ofron 91.25% mbrojtje, ndërsa shkencëtarët në Indonezi thanë se ishte 65.3% efektive. Instituti Butantan në São Paulo, Brazil, kohët e fundit njoftoi se vaksina parandaloi 50.4% të njerëzve të shfaqnin simptoma. Deri më tani, askush nuk ka publikuar të dhëna për efektivitetin e një doze të vetme – ato shifra vlejnë vetëm për dy doza, me hapësirë ​​ndërmjet 14 ditësh.

Rezultatet u panë me një farë skepticizmi, pasi ato u botuan përmes njoftimeve për shtyp, në vend të – siç do të bënin zakonisht – në një revistë të vlerësuar nga kolegët. Pa qasje në më shumë informacion në lidhje me metodat e provës dhe të dhënat e mbledhura, është më e vështirë për shkencëtarët të bëjnë vlerësimin e tyre të vlefshmërisë së rezultateve.

e) Sputnik V

Vaksina Sputnik V është emëruar pas satelitit të parë artificial në botë, “Sputnik 1” portreti i epokës Sovjetike, i cili u lëshua në orbitë të ulët në tetor 1957 – u dogj tre muaj më vonë kur i vdiqën bateritë. Emri i saj u zhvillua nga Instituti i Kërkimit për Epidemiologjinë dhe Mikrobiologjinë Gamaleya në Moskë, Rusi.

Ashtu si të tjerët, kjo vaksinë jepet në dy doza, dhe me sa duket është efektive 91.4% pas të dyjave – aktualisht nuk ka asnjë informacion publik mbi efektivitetin e një doze të vetme.

Përsëri, këto rezultate nuk janë botuar në një revistë të vlerësuar nga kolegët dhe prandaj mund të mos jenë të besueshme. Pavarësisht nga një rritje e shpejtë e numrit të rasteve Covid-19 në vend, siguria dhe efikasiteti i vaksinës janë parë me dyshim nga shumë rusë, sipas një raporti në Washington Post. Në javën e parë të fillimit të saj në dhjetor, dhomat e pritjes së klinikave thuhet se ishin gjysmë bosh.

Kohët e fundit, qeveria ruse njoftoi se po zhvillonte një version të ri, “Sputnik-Light”, si një zgjidhje e përkohshme për mungesat e origjinalit. Vaksina do të bëhej si një dozë e vetme, megjithëse nuk është ende e qartë se sa mbrojtëse do të ishte.

3. Imuniteti kërkon kohë për t’u zhvilluar – kështu që pavarësisht nëse një dozë e vetme e ndonjë prej vaksinave Covid-19 mund ose nuk mund të sigurojë mbrojtje, në dy javët e para nuk do të keni më shumë sesa keni pasur fillimisht mbrojtje.

“Është një pjesë e sistemit imunitar që ne e quajmë imunitet të lindur, i cili reagon menjëherë”. Këto janë pengesat fizike kundër infeksionit, të tilla si lëkura, si dhe lloje të caktuara të qelizave të bardha të gjakut dhe sinjaleve kimike. Por ky sistem zakonisht nuk mund të parandalojë sëmundjen më vete dhe nuk preket nga vaksinat. “Pra, ju gjithashtu keni nevojë për imunitet adaptiv. Por problemi me imunitetin adaptues është se, siç sugjeron vetë emri, është adaptues – i përshtatet sfidave individuale të paraqitura nga patogjenët.”

Që vaksinat të kenë ndonjë efekt, ato duhet të inkurajojnë trupin të bëjë më shumë qeliza imune – disa prej të cilave prodhojnë antitrupa. “Dhe kjo kërkon kohë”!!!