Denisa Canameti
Shqiptarët po përdorin gjithnjë e më shumë ilaçe! Ky pohim mbështetet nga të dhënat e Institutit të Statistikave, të cilat tregojnë se importi i medikamenteve vetëm në një dekadë është rritur me ritme dyshifrore nga viti në vit. Plakja e popullsisë (rritja e numri të të sëmurëve kronik ) dhe rritja e sëmundshmërisë (veçanërisht shtimi i sëmundjeve të zemrës, atyre tumorale dhe sëmundjeve që lidhen me shëndetin mendor) janë dy nga shkaktarët thelbësorë që kanë ndikuar në trendin rritës të konsumit të barnave.
Sektori i farmaceutikës, pa diskutim që është “zemra” e debatit/diskutimit në fushën e shëndetësisë. Kjo është refletuar edhe në ndryshimet e vazhdueshme që Ligji i Barnave ka patur ndër vite. Ndryshimi i fundit thelbësor ka ndodhur në 2015, me propozim të Ministrit të Shëndetësisë, z. Ilir Beqaj, në kuadër të përmbushjes së detyrimit të marrëveshjes CEFTA (Marrëveshja e Tregtisë së Lirë të Europës Qendrore). Ndryshim që solli një “liberalizim” të tregut farmaceutik, duke vënë në pikëpyetje të madhe cilësinë e barnave në vend, pasi preku “garancinë” e cilësisë (siç u shprehën në atë kohë).
Neni 12, pika c, përcaktonte “dhënien e autorizimit të tregtimit për barnat e prodhuara në vendet e Ballkanit, vetëm kur kanë marrë autorizim për tregtim dhe qarkullojnë në vendin e tyre, si dhe në një nga vendet e Bashkimit Europian”. Ndryshimi i 2015-s në ligjin e barnave, heq këtë kusht egzistues (pra, për qarkullimin e barit në një nga vendet e BE) dhe i hap rrugën tregtimit të barnave të prodhuara në vendet e Ballkanit, vetëm kur kanë marrë autorizim për tregtim dhe që qarkullojnë në vendin e tyre.
Por, cilat kanë qënë ndryshimet historike në ligjin e barnave, si/sa e ndikuan cilësinë dhe sigurinë e barnave?
Ndërhyrjet e para në ligjin e barnave: Ndryshon koncepti i negocimit dhe përbërja e Komisionit të Ҫmimit të barnave
Ndryshime të rëndësishme në ligjin “Për barnat dhe sherbimin farmaceutik”, janë bërë në nenin për Çmimin e barnave dhe përbërjen e Komisionit të çmimit të barnave.
Kështu, në ligjin Nr.7815, datë 20.4.1994 PËR BARNAT, thuhej se, Çmimet e barnave caktohen nga Këshilli i Ministrave, me propozim të komisionit të çmimeve të barnave, dhe në to përfishihen edhe marzhet e fabrikimit e të tregtimit. Ndërsa, Komisioni i çmimeve të barnave krijohet me vendim të Këshillit të Ministrave dhe përbëhet nga përfaqësues të Ministrisë së Financave, Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes së Mjedisit, të fabrikuesve, sigurimeve shoqërore, organizatave të mjekëve, farmacistëve, stomatologëve dhe konsumatorëve.
Ligji nr.7815, datë 20.4.1994 “Për barnat”, shfuqizohet, dhe hyn në fuqi LIGJ Nr.9323, datë 25.11.2004.
Në ligjin e 2004-s “Barnat tregtohen me çmime të caktuara për çdo vit kalendarik. Çmimet e barnave caktohen me vendim të Këshillit të Ministrave, me propozimin e komisionit të çmimeve, nëpërmjet negociimit me fabrikuesit vendas ose të huaj apo përfaqësitë e tyre, mbajtës të certifikatës së regjistrimit..”
Ndërsa, në Komisionin e çmimeve të Barnave bënin pjesë përfaqësues te Ministrisë se Financave, Ministrisë se Shëndetësisë, Ministrisë se Ekonomisë Tregtisë dhe Energjetikës, Institutit te Sigurimit te Kujdesit Shëndetësor, Urdhrit të Farmacistëve dhe të shoqatave të pacientëve.
Në vitin 2006, në ligjin “Për barnat dhe shërbimin farmaceutik, pati disa shtesa dhe ndryshime, ku u ndryshuan Neni 50 dhe Neni 51, që përcaktonin çmimin e barnave dhe marzhet (Neni 50) dhe Komisionin e çmimit të Barnave (Neni 51).
Kështu, “Çmimi i barnave në treg është i kontrolluar dhe bazohet mbi çmimet CIF të importit dhe mbi bazën e çmimeve të fabrikimit për barnat e prodhuara në vend”.
Gjithashtu ndryshoi edhe struktura e Komisionit të Çmimit të Barnave duke shkurtuar dy zëra, praktikisht dy organe të pavarura: Urdhrin e Farmacistëve të Shqipërisë dhe Shoqatat e Pacientëve.
Kjo ndërhyrje, së pari, hoqi konceptin e negocimit, nga ligji i barnave. Në nenin 50 thuhej që barnat kanë çmime të përcaktuara dhe çmimet e barnave caktohen me Vendim të Këshillit të Ministrave, nëpërmjet negocimit me kompanitë farmaceutike, apo me përfaqësitë e tyre në vendin tonë. Heqja e këtij koncepti bëri që çështja e barnave mos të negociohej më dhe sipas ekspertëve kjo solli një rritje të çmimit të barnave sepse pikërisht kompanitë farmaceutike filluan të deklarojnë çmime sipas interesave të tyre.
Së dyti, diskutimi për heqjen e Urdhrit të Farmacistit nga Komisioni i Çmimeve vazhdon edhe sot. Urdhri i Farmacistit, e ka intepretuar mohimin e të drejtës së përfaqësimit në Borde të ndryshme, si një qëndrim të njëanëshëm nga ana e institucioneve për të përfituar ‘një qetësi institucionale’.
Ndërkohë, në 10 vjetorin e Urdhrit të Farmacistit, ish Ministri i Shëndetësisë, z. Ilir Beqaj, e përmendi këtë problematikë.
Lidhur me mosprezencën e Urdhërit në KA-në e Fondit (Këshillin Administrativ të Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor), Beqaj e argumentoi me faktin se “Ju nuk mund të jeni aty ku vendoset formati i aktit, dhe pastaj të jeni palë kur kontraktoni. I bie që të kesh marrë vetë vendim se si e do kontratën me veten” ndërsa në lidhje me mosprezencën në Komisionin e Çmimit të Barnave, ish- ministri u shpreh “se të paktën tek çmimi i barnave, është Ministria e Shëndetësisë që vendos me çfarë çmimi do të vijë bari në kufi apo do të dalë nga fabrika. Se si është çmimi në kufi apo në fabrikë nuk lidhet shumë me atë punë që bëni ju” – tha Ministri.
Aktualisht, sipas Ligjit nr. 105/2014 “Për barnat dhe shërbimin farmaceutik”: Çmimi i barnave në treg është i kontrolluar dhe bazohet mbi çmimet CIF të importit, të deklaruara nga kompanitë mbajtëse të autorizimit të tregtimit dhe mbi bazën e çmimeve të prodhimit për barnat e prodhuara në vend, të deklaruara nga prodhuesi vendas.
Ndryshimet në procedurat e importit të barnave
Sikurse u përmend në fillim të shkrimit, është shoqëruar me debat të madh, një ndryshim thelbësor në ligjin e Barnave, në vitin 2015, kur qeveria propozoi ndryshimin e nenit që përcakton se barnat e prodhuara në vendet e Ballkanit mund të tregtohen në Shqipëri pa qenë e nevojshme të qarkullojnë të paktën në një vend të BE, ashtu siç ishte e përcaktuar në ligjin e vitit 2014.
Si ishte?
Në ligjin e 2004-s Për Barnat dhe Shërbimin Farmaceutik, Neni 13, përcaktonte: “QKKB-ja pranon për regjistrim vetëm barnat nga prodhues vendas, barnat e regjistruara dhe që qarkullojnë në një nga vendet e Bashkimit Europian, SHBA, Kanada, Japoni, Australi, si dhe në shtetet e Ballkanit Perëndimor të përfshira në marrëveshjet e ratifikuara për tregtinë e lirë.
Në 2006-n pati ndryshime në LIGJIN NR. 9323, DATË 25.11.2004 “PËR BARNAT DHE SHËRBIMIN FARMACEUTIK”, ku ndryshoi pikërisht pika 2 e Nenit 13 si më poshtë: “2.QKKB-ja pranon për regjistrim: a) barnat e prodhuara në vendin tonë, si dhe barnat e regjistruara dhe që qarkullojnë në njërin nga vendet e Bashkimit Europian, Zvicër, SHBA, Kanada, Japoni dhe Australi; b) barnat e prodhuara në vendet e Ballkanit, vetëm kur janë të regjistruara dhe qarkullojnë në vendin e tyre prej jo më pak se 2 vjetësh.”
Ligji i 2004-s për barnat dhe shërbimin farmaceutik është i Shfuqizuar dhe aktualisht është në fuqi ligji i ri i miratuar në 2014-n. Megjithatë, pika b, e nenit 12 ruajti parimin që barnat që qarkullojnë në Shqipëri, të qarkullojnë edhe në një nga vendet e Bashkimit Evropian.
Çfarë përcaktonte ligji i 2014-s?
Në fund të korrikut të vitit 2014 u miratua një ligj i ri për barnat dhe, midis të tjerash, u miratua një dispozitë që për vendosjen në treg dhe qarkullimin e barnave me origjinë nga vendet e Ballkanit u vendos rregulli që këto barna mund të vendosen në treg në Shqipëri nëse qarkullojnë të paktën edhe në një vend tjetër të Bashkimit Europian.
Agjencia i propozon ministrit përgjegjës për shëndetësinë dhënien e autorizimit të tregtimit për:
- a) barnat e prodhuara në vendin tonë;
- b) barnat që kanë marrë autorizim për tregtim dhe që qarkullojnë në njërin nga vendet e Bashkimit Europian, Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Kanada, Turqi, Zvicër, Izrael, Japoni, Australi;
- c) barnat e prodhuara në vendet e Ballkanit, vetëm kur kanë marrë autorizim për tregtim dhe qarkullojnë në vendin e tyre, si dhe në një nga vendet e Bashkimit Europian;
Pra, sipas Ligjit të vitit 2014 për Barnat dhe Shërbimin Farmaceutik- për vendosjen në treg dhe qarkullimin e barnave me origjinë nga vendet e Ballkanit u vendos rregulli që këto barna mund të vendosen në treg në Shqipëri nëse qarkullojnë të paktën edhe në një vend tjetër të Bashkimit Europian.
Çfarë ndryshoi?
Ndryshuar me ligjin nr. 109/2015, datë 15.10.2015
Ky ligj përcakton që për regjistrimin në Shqipëri të barnave të prodhuara në vendet e Ballkanit të hiqet kushti ekzistues, ndryshimi i fundit, që këto barna të qarkullojnë në një nga vendet e BE-së
Agjencia i propozon ministrit përgjegjës për shëndetësinë dhënien e autorizimit të tregtimit për: a) barnat e prodhuara në vendin tonë; b) barnat që kanë marrë autorizim për tregtim dhe që qarkullojnë në njërin nga vendet e Bashkimit Europian, Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Kanada, Turqi, Zvicër, Izrael, Japoni, Australi; c) barnat e prodhuara në vendet e Ballkanit, vetëm kur kanë marrë autorizim për tregtim dhe që qarkullojnë në vendin e tyre;
Pra, barnat e prodhuara në vendet e Ballkanit mund të tregëtohen në Shqipëri pa qënë e nevojshme të qarkullojnë të paktën në një vend të BE!
Pse ndryshoi?
Ish- Ministri i Shëndetësisë asokohe, që mbronte dhe ndryshimet e ligjit në Kuvend argumentoi se: “Kjo dispozitë është vlerësuar nga disa vende të Ballkanit si një kufizim i qarkullimit të lirë të mallrave brenda territorit të Ballkanit dhe që bie në kundërshtim me atë çfarë është miratuar në marrëveshjen e CEFTA-s.
Nisur nga kjo, pas shqetësimeve të disa vendeve të Ballkanit të ardhura qoftë në ministrinë tonë, por përgjithësisht në Ministrinë e Ekonomisë, sepse ajo është ministria që ka në fushën e saj të përgjegjësisë edhe zbatimin e marrëveshjeve të ndryshme ekonomike, përfshirë edhe CEFTA-n, qeveria vjen me këtë propozim, meqenëse kërkohet që të zbatohet në mënyrë të plotë marrëveshja e CEFTA-s.
Është vlerësuar se ky lloj kufizimi që kemi sot, pra që të qarkullojnë në një vend të BEsë, hyn në grupin e atyre që quhen barriera jotarifore dhe Shqipëria, qeveria, sipërmarrjet e ndryshme janë vënë edhe nën rrezikun potencial që vendet që pretendojnë se preken nga kjo dispozitë mund të fillojnë të zbatojnë reciprocitet jo vetëm në fushën e barnave apo të shëndetësisë, por në të gjitha fushat në përgjithësi, madje sidomos me Serbinë Ministria e Ekonomisë ka arritur në prag të vajtjes edhe në Arbitrazh. Kjo është arsyeja pse qeveria vjen me këtë propozim, pra për të përmirësuar ligjin e barnave, që të jetë në përputhje të plotë me marrëveshjen e CEFTA-s.
Çfarë është marrëveshja CEFTA?
CEFTA është një marrëveshje që mbështetet në parimet e Organizatës Botërore të Tregtisë dhe Bashkimit Europian. Shqipëria, si vend anëtar i CEFTA-s, zbaton me protokollin për lehtësimin e tregtisë me vendet anëtare të CEFTA-s duke filluar nga: transparenca në ligjet, rregullat dhe procedurat e tregtisë, shkëmbimi elektronik i dokumenteve që shoqërojnë mallrat, njohje automatike e dokumenteve dhe testeve laboratorike; unifikimi i orareve në pikat e kufirit etj;
CEFTA është pjese e përpjekjeve te vendeve te rajonit dhe Bashkimit Evropian (BE) për te krijuar një treg rajonal qe mundëson zhvillimin ekonomik dhe qe do e kontribuoje eventualisht ne rritjen e sigurisë dhe stabilitetit politik ne Ballkan.
Ky artikull u përgatit nga shoqata Together for Life në kuadër të projektit “Rritja e ndërgjegjësimit për COVID-19 dhe cilësisë së barnave për sëmundjet kronike” – projekt nga Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim SDC.
No comments:
Post a Comment