Efektet anësore të barnave, si ti menaxhoni dhe rëndësia e komunikimit me mjekun apo farmacistin

Për shumë njerëz, marrja e ilaçeve është një pjesë e rregullt e rutinës së tyre ditore dhe këto ilaçe përdoren për të trajtuar sëmundjet dhe për të përmirësuar shëndetin. Megjithëse ilaçet mund të ju bëjnë të ndiheni më mirë dhe t’ju ndihmojnë të bëheni mirë, është e rëndësishme të dini se të gjitha ilaçet, si me recetë ashtu edhe pa recetë, kanë rreziqe si dhe përfitime.

Përfitimet nga ilaçet janë efektet e dobishme që merrni kur i përdorni, të tilla si ulja e presionit të gjakut, kurimi i infeksionit ose lehtësimi i dhimbjeve. Rreziqet e ilaçeve janë shanset që diçka e padëshiruar ose e papritur mund t’ju ndodhë kur i përdorni. Rreziqet mund të jenë më pak serioze, si psh dhimbje stomaku , ose mund të jenë më serioze, të tilla si dëmtimi i mëlçisë. Më poshtë janë disa këshilla nga Administrata e Ushqimit dhe Barnave dhe disa prej partnerëve të saj të shëndetit publik për t’ju ndihmuar të peshoni rreziqet dhe përfitimet kur merrni vendime për ilaçet që përdorni.

Menaxhimi i Rrezikut

Kur përfitimet e një ilaçi tejkalojnë rreziqet e tij të njohura, FDA e konsideron atë si mjaft të sigurt për t’u aprovuar. Por para se të përdorni ndonjë ilaç – si me shumë gjëra që bëni çdo ditë – duhet të mendoni për përfitimet dhe rreziqet në mënyrë që të bëni zgjedhjen më të mirë për ju.

Ekzistojnë disa lloje rreziqesh nga përdorimi i ilaçeve:

• Mundësia e një ndërveprimi të dëmshëm midis ilaçit dhe një ushqimi, pije, suplementi dietetik (përfshirë vitaminat dhe suplementet bimore), ose një ilaç tjetër. Kombinimet e ndonjë prej këtyre produkteve mund të rrisin mundësinë që të ketë ndërveprime.
• Mundësia që ilaçi të mos funksionojë siç pritet.
• Mundësia që ilaçi të shkaktojë probleme shtesë.

Për shembull, çdo herë që hipni në një makinë, ka rreziqe. Ju mund të keni një aksident, duke shkaktuar dëme të kushtueshme në makinën tuaj, ose dëmtime në veten tuaj ose tek një i dashuri juaj. Por ka edhe përfitime nga hipja në makinë: Ju mund të udhëtoni më larg dhe më shpejt sesa të ecni, të sillni në shtëpi më shumë ushqime nga dyqani dhe të udhëtoni në mot të ftohtë ose të lagësht në një rehati më të madhe.

Për të marrë përfitimet e makinës, ju mendoni për rreziqet. Ju merrni parasysh gjendjen e makinës suaj dhe rrugën, për shembull, përpara se të vendosni të bëni një udhëtim në dyqan.

E njëjta gjë është e vërtetë edhe para se të përdorni ndonjë ilaç. Çdo zgjedhje për të marrë një ilaç përfshin të menduarit për efektet e dobishme, si dhe efektet e mundshme të padëshiruara.

Këtu janë disa mënyra për të ulur rreziqet dhe për të marrë përfitimet e plota të ilaçeve:

Flisni me mjekun, farmacistin ose profesionistë të tjerë të kujdesit shëndetësor

• Mbani një listë të azhurnuar, të shkruar, të të gjitha ilaçeve (me recetë dhe pa recetë) dhe suplementeve dietike, përfshirë vitaminat dhe suplementet bimore, që përdorni – madje edhe ato që përdorni vetëm herë pas here.
• Ndani këtë listë me të gjithë profesionistët tuaj të kujdesit shëndetësor.
• Tregoni atyre për çdo alergji ose ndjeshmëri që mund të keni.
• Tregoni atyre për çdo gjë që mund të ndikojë në aftësinë tuaj për të marrë ilaçe, të tilla si vështirësia në gëlltitje ose harrimi për ti marrë ato.
• Tregojuni atyre nëse jeni ose mund të mbeteni shtatzënë, ose nëse po ushqeni fëmijën me gji.
• Gjithmonë bëni pyetje profesionistit në lidhje me çdo shqetësim ose mendim që mund të keni.

Njihni ilaçet tuaja – me recetë dhe ato pa recetë

• markën dhe emrat e përgjithshëm
• si duken
• si t’i ruani siç duhet
• kur, si dhe sa kohë t’i përdorim ato
• si dhe në çfarë kushtesh duhet të ndaloni përdorimin e tyre
• çfarë të bëni nëse harroni një dozë
• çfarë supozohet të bëjnë dhe kur të prisni rezultate
• efektet anësore dhe ndërveprimet
• nëse keni nevojë për ndonjë test ose monitorim
• gjithmonë kërkoni informacion me shkrim për ta marrë me vete.

Lexoni etiketat dhe ndiqni udhëzimet

• Sigurohuni që i keni kuptuar udhëzimet; pyesni nëse keni pyetje ose shqetësime.
• Gjithmonë kontrolloni dy herë nëse keni ilaçin e duhur.
• Mbani ilaçet në kutitë/paketimet origjinale, kur është e mundur.
• Asnjëherë mos kombinoni ilaçe të ndryshme në të njëjtën shishe.
• Lexoni dhe ndiqni udhëzimet në etiketë dhe udhëzimet nga mjeku juaj, farmacisti ose një profesionist tjetër i kujdesit shëndetësor. Nëse e ndërpreni ilaçin ose dëshironi ta përdorni ilaçin ndryshe nga udhëzimi, këshillohuni me profesionistin tuaj të kujdesit shëndetësor.

 Shmangni ndërveprimet

• Pyesni nëse ka ndërveprime me ndonjë ilaç tjetër ose me ndonjë suplement dietetik (përfshirë vitaminat ose suplementet bimore), pijet ose ushqimet.
• Përdorni të njëjtën farmaci për të gjitha nevojat tuaja të ilaçeve, kur është e mundur.
• Para se të filloni ndonjë ilaç të ri ose suplement dietik (përfshirë vitaminat ose suplementet bimore), pyesni përsëri nëse ka ndërveprime të mundshme me ato që jeni duke përdorur aktualisht.

Monitoroni efektet e ilaçeve tuaja – dhe efektet e produkteve të tjera që përdorni

• Pyesni nëse ka ndonjë gjë që mund të bëni për të minimizuar efektet anësore, si për shembull ngrënia para se të merrni një ilaç për të zvogëluar shqetësimet e stomakut.
• Kushtojini vëmendje mënyrës se si po ndiheni; shënoni çdo ndryshim. Shkruani ndryshimet në mënyrë që të mbani mend t’i tregoni mjekut tuaj, farmacistit ose një profesionist tjetër të kujdesit shëndetësor.
• Di çfarë të bësh nëse përjeton efekte anësore dhe kur të njoftosh mjekun.
• Di kur duhet të vëresh një përmirësim dhe kur të raportosh përsëri.

Peshoni rreziqet, duke bërë zgjedhjen

Vendimi për rrezik-përfitim është ndonjëherë i vështirë për tu marrë. Zgjedhja më e mirë varet nga situata juaj e veçantë.

Ju duhet të vendosni se cilat rreziqe mund të pranoni dhe do të pranoni në mënyrë që të merrni përfitimet që dëshironi. Për shembull, nëse përballeni me një sëmundje të rrezikshme për jetën, ju mund të zgjidhni të pranoni më shumë rrezik me shpresën për të marrë përfitimet e një kure ose për të jetuar një jetë më të gjatë. Nga ana tjetër, nëse po përballeni me një sëmundje të vogël, mund të vendosni që dëshironi të rrezikoni shumë pak. Në shumë situata, këshillat e ekspertëve të mjekut, farmacistit ose profesionistëve të tjerë të kujdesit shëndetësor mund t’ju ndihmojnë të merrni vendimin.

Ky artikull u përgatit nga shoqata Together for Life në kuadër të projektit “Rritja e ndërgjegjësimit për COVID-19 dhe cilësisë së barnave për sëmundjet kronike” – projekt nga Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim SDC.