Përgatiti në shqip:Dr. Erisela Dino, Specialiste e Shëndetit Publik
25 Prill Dita Botërore e Malaries
Sot ështe Dita Botërore e Malaries , sëmundje që mbase e keni dëgjuar këto ditë për shkak te mjekimeve si chloroquine, hydroxychloroquine që janë të indikuara për këtë sëmundje por që po përdoren gjërësisht per menaxhimit të COVID-19.
Çfarë është Malaria?
Malaria është një sëmundje kërcënuese për jetën e cila shkaktohet nga parazitë të cilët iu transmetohen njerëzve, nëpërmjet pickimit të mushkonjave femra Anopheles të infektuara. Malaria shkaktohet nga parazitët Plasmodium. Parazitët përhapen te njerëzit nëpërmjet pickimit të mushkonjave femra Anopheles të infektuara, të quajtura “vektorët e malaries”. Ka 5 lloje parazitësh që shkaktojnë malarien te njerëzit, dhe 2 prej tyre, P. falciparum dhe P. Vivax, përbëjnë kërcënimin më të madh në përhapjen e malaries. P. falciparum është paraziti më i përhapur i malaries në kontinentin afrikan. Ai është përgjegjës për shumicën e vdekjeve të lidhura me malarien në nivel global. P. vivax është paraziti dominues i malaries në shumicën e vendeve të tjera.
Si transmetohet malarja?
Zakonisht, njerëzit marrin malarien duke u pickuar nga një mushkonjë femërore infektive. Vetëm mushkonjat e Anopelës mund të transmetojnë malarie dhe ato duhet të jenë infektuar përmes një vakti të mëparshëm të gjakut të marrë nga një person i infektuar. Kur një mushkonjë pickon një person të infektuar, merret një sasi e vogël gjaku në të cilën përmban parazitët mikroskopikë të malaries. Rreth 1 javë më vonë, kur mushkonja merr vaktin e saj të ardhshëm të gjakut, këta parazitë përzihen me pështymën e mushkonjës dhe injektohen tek personi që pickohet.
Për shkak se paraziti i malaries gjendet në qelizat e kuqe të gjakut të një personi të infektuar, malarja gjithashtu mund të transmetohet përmes transfuzionit të gjakut, transplantit të organeve ose përdorimit të përbashkët të gjilpërave ose shiringave të kontaminuara me gjak. Malaria gjithashtu mund të transferohet nga një nënë tek foshnja e saj e palindur para ose gjatë lindjes (malaria “kongjenitale”).
A është malaria një sëmundje ngjitëse?
Jo. Malaria nuk është përhapur nga një person në tjetrin si i ftohti ose gripi, dhe nuk mund të transmetohet seksualisht. Ju nuk mund të merrni malaries nga kontakti i rastësishëm me njerëz të infektuar nga malaria, si psh të uleni pranë dikujt që ka malarie.
Cilat janë shenjat?
Malaria është një sëmundje akute febrile. Në një individ jo të imunizuar, simptomat shfaqen zakonisht 10-15 ditë pas pickimit nga mushkonja e infektuar. Simptomat e para, si ethe, dhimbje koke dhe të dridhura, mund të jenë të lehta, prandaj është e vështirë që këto shenja të lidhen me malarien. Nëse nuk trajtohet brenda 24 orëve, malaria e shkaktuar nga P. falciparum mund të përparojë në sëmundje të rënda, duke çuar shpesh edhe në vdekje. Fëmijët me malarie të rëndë shpesh zhvillojnë një ose më shumë nga simptomat e mëposhtme: anemi të rënda, vështirësi në frymëmarrje ose malarie cerebrale. Te më të rriturit është e shpeshtë përfshirja e shumë organeve. Në zonat endemike të malaries, njerëzit mund të zhvillojnë imunitet të pjesshëm për shkak të infeksioneve asimptomatike.
Kush është në rrezik për t’u prekur nga malaria?
Disa grupe të popullsisë janë në rrezik dukshëm më të lartë për t’u prekur nga malaria dhe për të zhvilluar forma të rënda të sëmundjes, krahasuar me grupe të tjera. Këto përfshijnë foshnjat, fëmijët nën moshën 5 vjeç, gratë shtatzëna, personat që jetojnë me HIV/AIDS, emigrantët jo imunë, popullatat e lëvizshme dhe udhëtarët. Programet kombëtare të kontrollit të malaries duhet të marrin masa të veçanta për të mbrojtur këto grupe të popullsisë nga infeksioni i malaries, duke marrë parasysh rrethanat e tyre specifike. Në vitin 2016, gati gjysma e popullsisë së botës ishte në rrezik prej malaries. Shumica e rasteve dhe vdekjeve të malaries ndodhin në Afrikën SubSahariane. Në vitin 2016, 91 vende dhe zona kishin transmetim të vazhdueshëm të malaries.
A nuk ka një vaksinë kundër malaries? Dhe nëse jo, pse?
Përpjekjet për të prodhuar një vaksinë efektive të malaries dhe provat klinike të vaksinave janë në vazhdim. Paraziti i malaries është një organizëm kompleks me një cikël të ndërlikuar të jetës. Paraziti ka aftësinë për të shmangur sistemin tuaj imunitar duke ndryshuar vazhdimisht sipërfaqen e tij, kështu që zhvillimi i një vaksine kundër këtyre sipërfaqeve të ndryshme është shumë i vështirë. Për më tepër, shkencëtarët ende nuk i kuptojnë plotësisht përgjigjet e ndërlikuara imune që mbrojnë njerëzit kundër malaries. Sidoqoftë, shumë shkencëtarë në të gjithë botën po punojnë për zhvillimin e një vaksine efektive. Për shkak se metodat e tjera për të luftuar malarien, përfshirë ilaçet, insektet dhe rrjetat e trajtuara nga insekticidet, nuk kanë arritur të eleminojnë sëmundjen, kërkimi për një vaksinë konsiderohet të jetë një nga projektet më të rëndësishme kërkimore në shëndetin publik.
Burimet: WHO,CDC
No comments:
Post a Comment